Winter Skin Conditions of Psoriasis and Ichthyosis

         केसांच्या समस्या                                                                                        

       आपल्या सर्व शरीरावर फक्त तळहात आणि तळपाय सोडुन केस असतात. त्यापैकी काही फारच पातळ असतात. केस प्रोटीनपासुन तयार होतात. त्याला केरॅटिन म्हणतात. केस हेअर फॉलिकल च्या बाहेरच्या आवरणापासुन निघतो. जेव्हा हेअर फॉलिकल नवीन केस बनवतो तेव्हा जूना त्वचेच्या बाहय आवरणावर सरकविल्या जातो. एका वर्षात सहा इंच केस वर सरकतो. जो आपण बाहेर केस बघतो तो मृत केरॅटिन सेल्स असतो. मनुष्याच्या डोक्यावर एक ते दीड लाख केस असतात. रोज त्यापैकी साधारणत: शंभर गळतात कंगव्यात आलेले केस म्हणजे हेअर लॉस असे नाही. रोज काहीना काही केस गळतातच.

आयुर्वेदात केसांना सप्तधातुपैकी अस्थिधातुचा मल म्हटलेले आहे. अस्थिधातु पासुन तयार झालेल्या केसांचे आरोग्य त्या धातुच्या पोषणावर अवलंबुन असते. मृत केरॅटिन सेल्स आणि अस्थि धातु मलामध्ये साधर्म्य  दिसुन येते.

       प्रत्येकाच्या डोक्यावर ९०% केसांची वाढ होत असते. प्रत्येक फॉलिकल ची स्वत:ची जगण्याची पध्दत ही त्या व्यक्तिच्या वय, आजार आणि ईतर घटकावर अवलंबुन असते.

केस गळणे – केस गळण्याची कारणे स्ञी आणि पुरुषांमध्ये वेगवेगळी दिसुन येतात.

1. पुरुषांमध्ये – डोक्यावरील केस पातळ होणे.

2. केसांची हेअर लाईन मागे जाणे.

3. डोक्याच्या मधोमध स्काल्प दिसायला लागणे.

स्ञियांमध्ये – संपुर्ण केस पातळ होणे. समोरच्या भागावर जास्त पातळ होणे.

केस गळण्याची प्रकारानुसार वेगवेगळी कारणे असतात.

1. Involutional Alopecia- हयामध्ये वयानुसार चाळीशीनंतर हळुहळु केस पातळ व्हायला लागतात काही हेअर फॉलिकल बंद होउन जातात. आणि उरलेली छोटी आणि कमी होतात.
2. Androgenic Alopecia -  हयामध्ये जेनेटिक आणि स्ञी आणि पुरुष दोघांमध्ये दिसून येते. त्यानुसार मेल बाल्डनेस, वुमन बाल्डनेस हे पॅटर्न दिसून येते. 20 वर्षानंतर केव्हाही दिसू शकते. हयामध्ये हळुहळु केस गायब होणे असे म्हणु शकतो समोरचे केस किंवा केसांच्या क्राउनमध्ये केस कमी होणे तरी सुध्दा स्ञियांच्या स्काल्पवर केस जास्त पातळ झाल्यामुळे स्काल्प दिसायला लागतो. पुरुषांप्रमाणे एकदम टक्कल दिसलेच असे नाही. 
3. Alopecia Areata - अचानक होते असे नाही. पण मुलांमध्ये, तरुणांमध्ये दिसून येउ शकतो हयामध्ये संपुर्ण टक्कल पडणे हयाला ऍलोपेशिया टोटॅलिस म्हणतात. जवळपास ८० टक्के लोकांना काही वर्षानी परत केस येउ लागतात. 
4. Alopecia Universalis -  हयामध्ये संपुर्ण शरीरावरील केस गळतात. केसांच्या भुवया, डोळयाच्या पापण्या, प्युबिक  हेअर, संपुर्ण गळतात. वयाच्या ६० ते ७० वर्षानंतर बऱ्याचदा स्ञियांमध्ये हा प्रकार दिसुन येतो. औषधी उपचाराने लगेच केस येउ लागतात परंतु पुन्हा गळण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
5. Telogen effuviom -  हा जास्त कॉमन प्रकार आहे. हयामध्ये तात्पुरते केस गळतात. केसांच्या वाढीच्या पध्दतीमध्ये काही कारणाने बदल झाल्यास हा प्रकार दिसून येतो. खुप गळतायत आणि नंतर कारण नाहीशे झाल्याने परत यायला लागतात. उदा – टॉयफॉईड, मलेरिया हयानंतर शरीरामध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती कमी झाल्यास प्रचंड केस गळतात परत सहा, चार महिन्यात केस आपोआप येउ लागतात पण काहींमध्ये नाही येत त्यावर उपचार करणे गरजेचे असते. स्ञियांमध्ये pregnancy, Anaemia  हया कारणामुळे गळणे जास्त दिसून येते.
6. Scarring Alopecia -  भितीदायक आहे. हयामध्ये कायमचा हेअर लॉस होतो. हयाची कारणे बऱ्याचदा स्किन ‍डिसीज असू शकतो. काही  Lupus Erathmatus, Lichen Planus, Folliculitis  हयामध्ये कधी स्कार तयार होत नाही पण केसांची Regeneration ability नष्ट होउन जाते.

       पुरुषांमध्ये आढळणारे टक्कल टेस्टेस्टेरॉन च्या मेटॅबॉलिझममध्ये बदल होउन केसांच्या फॉलिकलवर त्याचा परिणाम होतो. त्यामध्ये स्ञियांमध्ये थॉयरॉईडचे आजार, Anaemia ,प्रोटीन्सची कमतरता सिफिलीस,किमोथेरपी, व्हिटॅमिन्सची कमतरता हयामुळे केस गळणे जास्त कॉमन दिसून येते. आयूर्वेदानुसार हयासाठी अस्थिधातुचा मल हया संप्राप्तीचा विचार करुन चिकित्सा केल्या जाते. ९०%लोकाच्या केसांच्या समस्या हया कारणानुसार चिकित्सा केल्याने नाहीश्या होतात. आयूर्वेदात हयासाठी दोन्ही  Internal आणि  External  औषधी उपलब्ध आहेत. केसांच्या गळण्याच्या प्रकारानुसार योग्य त्या वेगवेगळया Treatment  उपलब्ध आहेत. कालावधीत तीन ते सहा महिने असुन पुर्ण Cure  आयुर्वेदाने होतो. त्यासाठी diet chart आणि सांगितल्याप्रमाणे instruction follow करणे गरजेचे आहे.